Een gezonde darmflora is een basisvoorwaarde voor een optimale gezondheid. Wanneer de darmflora verstoord is, kunnen naast een onbewerkte en vezelrijke voeding zowel ‘probiotica’ als ‘prebiotica’ ingezet worden om orde op zaken te brengen. Wat is een gezonde darmflora, welke functies vervult ze voor ons, hoe kunnen prebiotica en probiotica die darmflora gunstig beïnvloeden en hoe maken we een goede keuze uit de aangeboden voedingssupplementen?
Een gezonde darmflora: basisvereiste
Een
evenwichtige darmflora moeten we ons voorstellen als een slijmlaagje dat het
darmslijmvlies bedekt. In dit slijmlaagje leven – in toenemende mate vanaf de
twaalfvingerige darm tot en met de dikke darm – ongeveer 1014 nuttige bacteriën
in symbiose met de gastheer. Wanneer de darmflora in harmonie is, draagt ze als
een stabiel ecosysteem bij tot de gezondheid van de mens:
- Ze remt de innesteling van
pathogene kiemen zoals Candida, Clostridium difficile, Salmonella en Shigella
- Ze bevordert de ontwikkeling
van het lymfeweefsel in de darm, waardoor het immuunssteem beter werkt en er
minder kans is op allergieën, intoleranties, auto-immuunziekten,
ontstekingsziekten van de darm zoals de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa en
kanker
- Ze draagt bij tot een vlotte
stoelgang met een normale consistentie en vermindert de kans op diarree,
constipatie en spastisch colon (“prikkelbare darm”)
- Ze helpt bij de vertering van
moeilijk verteerbare stoffen (zoals lactose)
- Ze draagt bij tot een goede
ontwikkeling van de darmvlokken
- Ze helpt bij de opname van
mineralen als ijzer, magnesium en calcium
- Ze produceert zelf bepaalde
vitaminen: vit K2, vit B1, vit B2, vit B6, vit B12, foliumzuur,
para-aminobenzoëzuur, biotine…
- Ze helpt de darm ontgiften en
vermindert het ontstaan van kankerverwekkende stoffen in de darm
- Ze draagt bij tot een normaal
cholesterolgehalte
- Ze vormt door de fermentatie
van koolhydraten kortketenige vetzuren zoals azijnzuur, propionzuur en
boterzuur, die voor de mens gunstige effecten kunnen hebben op het vlak van
energielevering, vetverbranding, leverwerking, insulinestofwisseling, opname
van mineralen, preventie van kanker, voorkomen van innesteling van pathogene
kiemen en ontwikkeling van het darmslijmvlies.
Tot
een normale darmflora behoren onder andere
bacteriën van de geslachten Bacteroïdes, Bifidobacterium, Fusobacterium,
Clostridium, Escherichia, Lactobacillus, Enterococcus, Streptococcus en
Eubacterium. Vooral aan deze van de geslachten Bifidobacterium en Lactobacillus
worden gunstige werkingen voor de mens toegeschreven.
Oorzaken van dysbiose
Soms
kan de goede darmflora verstoord raken (‘dysbiose’), waarbij onnuttige tot
ronduit schadelijke micro-organismen het overwicht krijgen boven de nuttige
bacteriën. Ook ziet men heel vaak een afname van de diversiteit of in het
aantal gunstige stammen. Oorzaken van een verstoorde darmflora – vaak gevolgen
van een klassieke westerse levensstijl – zijn ondermeer:
- Een slechte voedingswijze met
teveel suiker, teveel alcohol, een gebrek aan vezels en een overmaat dierlijke
eiwitten of vetten
- Reizen in het buitenland: men
komt in contact met pathogene kiemen, waarmee men nog niet eerder in aanraking
kwam en waartegen de lokale bevolking wel bestand is
- De inname van antibiotica, die
niet alleen de “slechte” infectieverwekkende bacteriën doden, maar helaas ook
de “goede” darmbacteriën
- De inname van andere medicijnen
zoals cortisone en ontstekingswerende medicijnen
- Stress, angst, frustratie en
sterke negatieve emoties: verminderen de immuniteit en dus de afweer tegen
ongunstige micro-organismen in de darm
- Het algemene verouderingsproces
- Het ondergaan van radio- of
chemotherapie.
Gevolgen van dysbiose
Wanneer
onnuttige tot schadelijke micro-organimsen de bovenhand krijgen, door
bovengenoemde omstandigheden, en de diversiteit in de darmflora vermindert, dan
kan dat heel wat mogelijke gevolgen opleveren:
- Een afwijkend stoelgangpatroon:
diarree, chronisch losse stoelgang of chronische constipatie. Een gekend
voorbeeld is de “turista” of “reizigersdiarree”. Een gevreesde vrom van diarree
is de ‘antibiotica geassocieerde diarree’ door Clostridium difficile na een
antibioticumkuur
- Overdreven flatulentie
(winderigheid), meteorisme (opgeblazen gevoel)
- Candidiasis: overgroei van de
gist Candida albicans in de mond en de darm, die soms aanleiding kan geven tot
een meer veralgemeend “Candida-syndroom” met mogelijk chronische vermoeidheid
- Een verminderde weerstand met
een grotere vatbaarheid voor allerlei infecties zoals infecties van de maag of
darmen, van de luchtwegen, van de huid
- Het syndroom van de “lekkende
darm” (“leaky gut syndrome”), waardoor zowel pathogene kiemen als onvoldoende
verteerde voedingspartikels te snel doorheen het darmslijmvlies tot in het
bloed kunnen lekken en de kans verhoogt op:
o
Voedingsintoleranties
en voedingsallergieën
o
Een
verminderde kwaliteit van de immuniteit met meer kans op allergieën (bv.
Hooikoorts, astma) en op auto-immuunziekten (vb. reumatoïde artritis)
o
Ontstekingsziekten
van de darm (“Inflammatory bowel Disease” of IBS) zoals de ziekte van Crohn en
Colitis Ulcerosa
- Meer kans op spastisch colon
(“Irritable Bowel Syndrome” of “Prikkelbare darm”)
- Meer kans op huidziekten zoals
acne, eczeem, psoriasis
- Meer kans op vaginitis
(vaginale ontsteking, vnml. Door Candida)
- Een minder goede vertering van
lactose of melksuiker met het ontstaan van lactose-intolerantie
- Een verminderde opname van
mineralen zoals calcium en magnesium en een snellere evolutie tot osteoporose
- Een verminderde productie en
absorptie van voedingsstoffen
- Een grotere vatbaarheid voor
vermoeidheid.
Bij al
deze symptomen of ziektebeelden kan men denken aan het inzetten van een
probioticum of een prebioticum. Deze preparaten kunnen niet in al deze gevallen
een volledige genezing garanderen maar ze kunnen door het verbeteren van de
darmflora het ‘terrein’ verbeteren, waardoor een gezonde voeding en andere
therapeutische maatregelen een beter effect zullen hebben.
‘Probiotica’: gunstige darmbacteriën
Een
eerste manier om de darmflora te verbeteren, is het direct aanvoeren van
gunstige bacteriën zelf. Per definitie zijn deze probiotica “preparaten op
basis van levende micro-organismen die het gastheerorganisme positief
beïnvloeden door de intstinale micro-biologische balans te verbeteren en de
darmfunctie te ondersteunen”. Helaas is de markt overspoeld met
minderwaardige darmflorapreparaten. Om van een goed probioticum te kunnen
spreken, moet er aan een aantal voorwaarden voldaan worden:
- Ze moet levende (!) stammen
aanvoeren van vooral lactobacillen en/of de bifidobacteriën. Tot de mogelijke
lactobacillen behoren: Lactobacillus acidophilus, L. casei, L. paracasei, L.
rhamnosus, L. gasserii, L. coryniformis, L. hohnsonii, L. fermentum; tot de
bifidobacteriën behoren ondermeer Bfidobacterium bfifdum, B. ongum, B.
infantum, B. ongum, B. lactis, B. breve.
- Zeker in de beginfase van een
behandeling is het best dat ze meerdere stammen aanlevert, om de
diversiteit van de darmflora te verbeteren
- Ze moet humane stammen bevatten
van de bovengenoemde bacteriën. Slechts dan gaat het om bacteriën die bij de
mens met succes de maagzuurbarrière kunnen overleven, die niet of minder
vernietigd worden door gal- of darmsappen, die specifiek aan receptoren in de
menselijke darm kunnen binden en die kunnen leiden tot een effectieve
kolonisatie in de darm.
- Ze moet voldoende
levensvatbare kiemen bevatten: omdat steeds een bepaalde hoeveelheid kiemen
gedood of geïnactiveerd worden door maagzuur of spijsverteringssappen, wordt
aangenomen dat er dagelijks minimaal 100 miljoen à 1 miljard gunstige
micro-organismen moeten aangevoerd worden door een goed probioticum. Het
product moet bovendien kunnen garanderen dat het tot de vervaldatum voldoende
levensvatbare kiemen bevat!
- Ze moet stammen bevatten, die
goed onderzocht werden en in ernstige klinische studies hun werkzaamheid
bewezen hebben voor de betreffende indicatie (vb. tegen diarree, tegen
eczema, tegen allergie…)
- Ze moet vrij zijn van alle
mogelijke storende ingrediënten zoals suiker (glucose, dextrose…) gist,
soja, gluten, melk, zout, kleur- en bewaar- en smaakstoffen
- Het probioticum moet volgens
de juiste voorschriften bewaard worden, afhankelijk van de gebruikte
bacteriënstammen.
Prebiotica, voeding voor de goede darmflora
Een
andere manier om het microbioom gunstig te beïnvloeden, is het met ‘prebiotica’
de geschikte voedingsstoffen aan te bieden. Per definitie zijn prebiotica “voor
de mens niet verteerbare levensmiddeleningrediënten, die selectief de groei
en/of de activiteit van één of meerdere soorten bacteriën in het colon
stimuleren en daardoor de gezondheid van de gastheer bevorderen”. Concreet
betekent dit dat er welbepaalde gunstige substanties bestaan die de mens in
zijn maag en dunne darm niet kan afbreken, maar die vervolgens wel in de
laatste deel van de dunne darm in de dikke darm door de aldaar aanwezige
darmflora kunnen gebruikt worden als voedingsbronnen. Waardoor vervolgens de in
zijn groei gestimuleerde darmflora op diverse terreinen de gezondheid van de
mens kan bevorderen.
Fructo-oligosachariden
“Korte
keten fructo-oligosachariden” (scFOS) zijn de best onderzochte en in
voedingssupplementen of in functionele voeding de meest gebruikte prebiotica. Dit
zijn bijzondere, in de natuur voorkomende, wateroplosbare suikerketens die zijn
opgebouwd uit 2 à 4 fructose-moleculen met één eindstandige glucose.
Fructo-oligosachariden komen van nature voor in groenten en granen zoals
aardpeer, look, prei, ui, asperges, cichorei, schorseneren, gerst en haver. Ze worden
voor voedingssupplementen en functionele voeding vooral gehaald uit de wortel
van de cichorei (Cichorium intybus) of aangemaakt door enzymatische fermentatie
van riet- of bietsuiker. Korte keten fructo-oligosachariden zijn al het
onderwerp geweest van diverse studies en er is onder meer van aangetoond dat
ze:
- Bifidogeen werken: ze stimuleren de goede
darmflora in zijn ontwikkeling en in het bijzonder de groep van bifidobacteriën
- Een vezelfunctie hebben:
ze dragen als “oplosbare” vezels bij tot een gezonde darmperistaltiek en
verzachten de consistentie van de stoelgang als deze te hard is
- De opname van mineralen
(calcium, magnesium, ijzer…) bevorderen: door het aanzuren van de darminhoud en de
productie van korte keten vetzuren te stimuleren, waardoor bv. De kans op
osteoporose vermindert
- De darmontgifting bevorderen: met betere detoxificatie van
ammoniak en dus ontlasting van de lever
- De weerstand tegen
ziekteverwekkende kiemen in de darm verhogen: door de productie van bepaalde afweerstoffen te
stimuleren, door de groei te bevorderen van de bifidobacteriën die in
“competitie” treden met de ziekteverwekkers
- De kans op overgewicht
verminderen:
omdat ze de darmflora en transit gunstig beïnvloeden, het verzadigingsgevoel
verhogen, de “glycemische index” van voedingsmiddelen verlagen en chronische
ontsteking in het lichaam verminderen
- De bloedvetten cholesterol en
triglyceriden verlagen:
door er complexen mee te vormen, die niet mee in de darm opgenomen kunnen
worden
- De bloedglucosespiegel verlagen
- De kans op darmpoliepen en
darmkanker verlagen:
door de productie van korte keten vetzuren te stimuleren, door de opname van
calcium en magnesium te verbeteren.
Nog andere prebiotica
- Oligofuctose en inuline: gelijken in bouw op korte keten
fructo-oligosachariden, maar zijn door een hoger aantal fructosemoleculen (tot
60 eenheden) een stuk langer. Ze bezitten dan ook – weliswaar iets minder
evident – dezelfde gunstige eigenschappen. Ze zijn minder interessant voor
voedingssupplementen vanwege hun hygroscopisch of sterk wateraantrekkend
vermogen.
- Lactulose: kunstmatig aangemaakte
verbinding tussen D-galactose en fructose, die niet door de mens kan verteerd
worden, maar wel als stoelgangsbevorderende vezel fungeert in de dikke darm
wordt gefermenteerd door de aldaar aanwezige bifidobacteriën.
- Galacto-oligosachariden, xylo-oligosachariden, soja-oligosachariden… worden door enzymatische conversie aangemaakt en bevorderen de groei van darmbacteriën.
Wat is
de beste benadering om een verstoorde darmflora weer op punt te zetten:
prebiotica of probiotica toedienen? In de praktijk kan je al voldoende
prebiotica innemen als je een volwaardige, vezelrijke voeding consumeert:
groenten, fuit, noten, zaden, peulen, volle granen, aangevuld met
gefermenteerde melkproducten (yoghurt, kwark, kefir) en vis, die ook beiden de
darmflora gunstig beïnvloeden. Daarnaast kan dan met een voedingssupplement
probiotica aangeleverd worden, die voldoen aan hoger vernoemde vereisten. We
moeten er trouwens ook op wijzen dat probiotica en prebiotica soms in één
preparaat kunnen worden gecombineerd: men spreekt hierbij van ‘synbiotica’. Nog
beter is een totaalpreparaat voor de darmen dat naast pre- en probiotica ook
nog extra vezels aanvoert, zoals psyllimuvezels (‘vlozaad’) en kokosvezels..
Opmerking
Wie
met een Belgisch voedingssupplement de darmflora wil verbeteren, moet weten dat
de Belgische overheid de termen ‘probioticum’ en ‘prebioticum’ niet toelaat.
Dus zal je in het eerste geval moeten zoeken naar ‘darmflorapreparaten’ of
‘darmbacteriën’, in het tweede geval naar ‘voeding voor de darmflora’.
Bron:
Biogezond december 2020 pag. 24-28.
